In HR kringen is de term Werkgeluk de laatste tijd in opkomst. En buiten een enkele cynicus die het lastig vindt om het te onderscheiden van voortdurend juichend en enthousiast op je werk komen en alleen maar te lachen, is het een term die meer inhoud en betekenis krijgt. Werkgeluk is een hot item!
Er zijn volgens mij nogal wat misverstanden over werkgeluk. Zoals gezegd; er wordt soms lacherig over gedaan. Elke ochtend met een grote glimlach op je werk komen, iedereen overenthousiast ’Goeoeoeoedemorgen!’ toeroepen en de receptioniste een high five geven komt in Nederland (en in andere landen vast ook) op zijn zachtst gezegd nogal overdreven over. Niemand gelooft dat.
Confucius
En de uitspraak die aan Confucius wordt toegeschreven: “Kies een baan die je leuk vindt en je hoeft nooit meer te werken.” klinkt nogal overdreven. Want los van de vraag of Confucius dit gezegd heeft (hij leefde vijfhonderd jaar voor Christus), heeft ook de leukste baan wel onderdelen in zich die je als ‘corvee’ kan beschouwen. Ook een ZZP’er zit regelmatig administratie te doen, ook een band op tour brengt veel tijd door met wachten en vervelen.
Werkgeluk heeft veel meer te maken met je prettig voelen in je werk, contact met collega’s hebben, je kunnen ontplooien en het gevoel hebben dat je ‘ertoe doet’. En natuurlijk is dat voor iedereen anders. Werkgeluk betekent ook dat je voor een deel de regie hebt over je werk; van de invulling ervan tot je gedrag in de kantine.
Werkgeluk door improvisatie
Als zo’n twintig jaar gebruik ik geïmproviseerd theater als de belangrijkste inspiratiebron voor de Wakkerschudworkshop en andere workshops die ik geef. En als ik lees over wat werkgeluk betekent, vallen me de overeenkomsten met improvisatie op.
In improvisatie is één onderdeel de basis van alles: onderlinge veiligheid. Improvisatie is per definitie nogal eng: je staat voor een zaal met publiek dat iets van je verwacht, maar je hebt niks inhoudelijks voorbereid. Wat je nodig hebt zijn collega’s die je zoveel veiligheid geven dat je je comfortabel kan gaan voelen in de situatie. Want pas vanuit die relatieve ontspanning gaat je creativiteit stromen.
Die onderlinge veiligheid ontstaat door drie elementen: Acceptatie, zorgzaamheid en mildheid.
Acceptatie
De eerste is acceptatie. In improvisatie is het belangrijk dat je aanbod accepteert en verder ontwikkelt. Niet zonder meer en niet zonder kritische geest, maar wel altijd vanuit de zoektocht naar de mogelijkheden. Alles wat op de improvisatietheatervloer gebeurt, maakt meteen deel uit van de werkelijkheid van dat moment. Je kunt een uitgesproken zin immers niet meer terugdraaien.
Als improvsiatie-acteur leer je daarom dat je aanbod altijd positief tegemoet treedt en er je eigen creativiteit aan toevoegt. Op die manier ontstaat een verhaal dat gemaakt wordt door alle spelers die erbij betrokken zijn. Een belangrijke consequentie daarvan is dat je als speler weet dat je ideeën in goede grond vallen en serieus genomen worden. Jij doet ertoe, wordt gezien en erkend als collega.
Zorgzaamheid
Het tweede element van veiligheid gaat over zorgzaamheid. In een improvisatiescène staan vaak meerdere spelers. Zouden die allemaal hun best doen om de hoofdrol te spelen, dan wordt het een strijd om wie de leukste is. Dat kan soms vermakelijk zijn (de Lama’s werken vooral zo), maar echte verhalen komen er niet door tot stand. Daarom is een belangrijk uitgangspunt van improvisatie “Laat de ander stralen”. Houd steeds in de gaten wat er nodig is en voeg dat toe. En dat is soms een hoofdrol, soms een bijrol en soms helemaal niks. Alles wat je doet is voor de scène, niet om zelf beter in beeld te komen.
Als je weet dat er voor je gezorgd wordt (de andere kant dus), ben je veel vrijer in het spelen van de rol die je op dat moment hebt want je hoeft niet voortdurend over je schouder te kijken of iemand je scène afpakt. Je kunt je dus volop laten gaan in de rol die je speelt.
Mildheid
Het derde element is mildheid: Fouten maken mag. Omdat je bij improvisatie altijd met nieuwe dingen bezig bent, kies je vrijwel altijd voor stappen waarvan je de gevolgen niet kan overzien. En dan gaat het soms fout. Niet iedere scène lukt en je maakt nou eenmaal niet altijd de juiste keuze. Zou je elkaar daar als collega-spelers keihard op afrekenen, dan durf je niks meer te proberen en doe je alleen de dingen waarvan je weet dat ze werken. En dan speel je dus altijd dezelfde scènes. Improvisatiespelers zijn uitgesproken mild ten aanzien van elkaar. Want als we niks meer kunnen proberen, kunnen we net zo goed met vaste tekst gaan werken.
Werkgeluk
Acceptatie, zorgzaamheid en mildheid zijn kernelementen in het ontstaan van geïmproviseerde scènes. Ze maken het mogelijk om vrij te zijn op het toneel en je creativiteit de vrije loop te laten. Om spelenderwijs te ontdekken welke mogelijkheden van een verhaal zich aandienen en welke creatieve vondsten je collega’s aanbieden.
De paralel met werkgeluk dringt zich onherroepelijk op. Ga maar na: gezien worden, verbinding kunnen leggen, fouten mogen maken en je kunnen ontplooien, het zit er allemaal in.
Toen ik twintig jaar geleden improvisatie ontdekte, ging er letterlijk een wereld voor me open. Een wereld van positiviteit en creativiteit, van delen en samenwerken en van ongelofelijk veel plezier.
Het geluk dat ik nog dagelijks ervaar, gun ik iedereen. Ook als je niet op het toneel staat.
Meer weten? Kijk bij de Wakkerschudworkshop