Ik kijk graag naar het televisieprogramma Kamp van Koningsbrugge. Vooral als ik ontspannen op de bank lig en zie hoe een groep mannen en vrouwen zich laten afbeulen. Het idee van het programma is te kijken hoe ver gewone Nederlanders komen bij de training van de Nederlandse Special Forces, de Commando’s. Het is een loodzwaar trainingsprogramma waarin een belangrijk onderdeel is dat deelnemers moeten laten zien dat ze in moeilijke omstandigheden en bij grote vermoeidheid nog altijd scherp kunnen denken en blijven samenwerken. De instructeurs zijn streng en hebben een boodschap; om als commando in een team samen te werken, moet je 100 procent op elkaar kunnen vertrouwen.

Schep kwijt

In de aflevering van vorige week gebeurde iets opmerkelijks. Een van de deelnemers was zijn schep kwijt en de instructeur wist dat. (hij had hem namelijk zelf die nacht in een onbewaakt ogenblik gepakt) Bovendien had de instructeur gezien dat de deelnemer zelf ook wist dat de schep niet meer in zijn rugzak zat. Toen aan de groep gevraagd werd of iedereen zijn spullen bij elkaar had, zei deze deelnemer niks. En toen voor de tweede keer werd gevraagd of iedereen alles had, zei de deelnemer nog steeds niet dat hij zijn schep kwijt was.
En toen liep het fout.
De deelnemer werd apart genomen en kreeg de wind van voren. Hij had gelogen en dat werd hem zwaar aangerekend. Bij samenwerken in een team commando’s is liegen namelijk een doodzonde. Alle vertrouwen is weg als je elkaar voorliegt over je uitrusting.

Fouten maken mag

In het gesprek dat met de deelnemer werd gevoerd, zei de instructeur op een gegeven moment: “Fouten maken mag. Maar je moet niet over die fout gaan liegen want dan is het over.” En het was ook over want de deelnemer moest zijn badge inleveren en mocht zijn spullen pakken. Exit.
Het deed me denken aan mijn eigen kindertijd waarin me altijd werd voorgehouden dat jokken het allerergste was dat je kan doen. Altijd eerlijk zijn, nooit liegen en altijd verantwoordelijkheid nemen voor je gedrag. Ik denk niet dat er veel mensen zijn die deze wijsheid níet van hun ouders hebben meegekregen en ik probeerde het ook aan mijn kinderen door te geven.
En toch knaagde er iets bij mij over de gebeurtenis in Kamp van Koningsbrugge. Want waarom had de deelnemer gelogen over de fout die hij had gemaakt? Waarom durfde hij niet gewoon te zeggen dat hij niet goed op zijn schep had gelet toen hij doodop ’s nachts een kuil had moeten graven om in te gaan slapen? Nou was de sfeer die ochtend om te snijden geweest want de instructeurs hadden de vloer aangeveegd met de manier waarop de deelnemers hun kamp hadden gemaakt. De kuilen deugden niet, de uitrusting lag verspreid en er was geen sprake van camouflage. In die sfeer wilde de deelnemer vermoedelijk niet ook nog eens toegeven dat hij zijn schep kwijt was. Dat zou het er beslist niet beter op maken.

Samenwerken in een team

Liegen over een fout is een doodzonde als je goed wilt samenwerken in een team commando’s. Die snap ik. Maar dat de sfeer in de groep op dat moment zodanig was dat de deelnemer de fout niet had dúrven toegeven zegt in mijn beleving ook iets over de veiligheid die door de instructeurs gecreëerd was. Als je merkt dat de deelnemers gaan liegen over een fout, zou je kunnen reflecteren op de vraag hoe je als instructeur op fouten reageert. Want als je gemaakte fouten zo hard straft dat mensen bang zijn om ze toe te geven, is een zin: “Fouten maken mag.” een holle frase.
In veel organisaties geldt Fouten maken mag als uitgangspunt. Als ik het er in groepen over heb, is de reactie regelmatig: Ja, dat zeggen ze. Maar dat is geldig tot iemand écht een fout maakt. Want dan gaat je kop eraf.
In het model voor samenwerken in een team dat aan de basis ligt van mijn werk, is mildheid een van de basisbegrippen. Samen met zorgzaamheid en acceptatie vormt het de schil van veiligheid die ervoor zorgt dat in een team creativiteit en vrijheid kunnen opbloeien. En mildheid betekent dat je niet hard wordt afgerekend op gemaakte fouten, maar dat de fouten gezien worden als ‘collatoral damage’ van je professionele handelen. En natuurlijk mag je op je fouten worden aangesproken, maar als dat op een heel vijandige manier gebeurt, wordt de samenwerking er niet veiliger op.

Fouten maken is niet leuk

Fouten maken is niet leuk. Je wilt als professional liever goede dingen doen en fouten vermijden. Maar als je af en toe nieuwe dingen uitprobeert, gaat er weleens iets mis. Wie de fouten liever toedekt omdat de angst op op je kop te krijgen groter is dan de waardering voor de innovatieve gedachte, zal de volgende keer een fout vermijden door geen nieuwe dingen uit te proberen. En als teamleider is het laatste dat je wilt dat een team alleen veilig op de winkel past en alles het liefst elke dag hetzelfde doet. Want dan gebeurt er niks meer.
Dat de deelnemers in Kamp van Koningsbrugge niet meer liegen over gemaakte fouten zou een gevolg kunnen zijn van de gebeurtenis van vorige week. Maar dat ze hun fouten beter gaan verstoppen ook. En of je dat als instructeur wilt bereiken…

Meer weten over de Wakkerschudworkshop en het model rond moedige teams. Klik hier.