Mijn oude leraar geschiedenis moedigde ons aan om voor een proefwerk vooral een spiekbriefje te maken. Hij had daarvoor een duidelijke reden. Wie een spiekbriefje maakt, denkt vooraf goed na over de zaken die echt belangrijk zijn. Een spiekbriefje is immers klein en alles wat je erop zet moet ertoe doen. Als je een spiekbriefje maakt, ben je zo met de stof bezig dat de kans groot is dat je de belangrijke zaken sowieso wel onthoudt.

Proefwerk

Hij had gelijk. Ik heb eens voor een proefwerk een spiekbriefje drie keer opnieuw gemaakt. Steeds ontdekte ik dat de belangrijkste informatie nog compacter omschreven kon worden en steeds probeerde ik nog kleiner te schrijven. Toen ik de stof drie keer zo had bekeken, zat het allemaal zo goed in mijn hoofd dat het proefwerk geen probleem meer was. Ik haalde een 9.

President Trump ligt momenteel onder vuur omdat hij bij de ontmoeting met slachtoffers van de schietpartij op een highschool in Florida een spiekbriefje nodig had. Vooral de zin “I hear you.” (Ik begrijp jullie.) komt hem op kritiek te staan. Zo’n basale mededeling moet uit jezelf komen, niet van een briefje.

Bij een presentatie maken is een spiekbriefje handig

Is het erg om als spreker een spiekbriefje te gebruiken? Volgens mij niet. Niet iedereen heeft dezelfde dossierkennis en onthoudt dingen even makkelijk. In het vuur van de strijd kan het best zijn dat je bepaalde feitenkennis niet meteen voorhanden hebt en een briefje kan dan heel goed helpen om de feiten bij de hand te hebben. Bovendien helpt het als je de lijn van je verhaal in steekwoorden bij de hand hebt. Je voorkomt dat je een belangrijke schakel in je verhaal vergeet en je schakelt makkelijker van de ene stap naar de volgende.

Beter improviseren

Een spiekbriefje kan zelfs helpen om tijdens je lezing beter te kunnen improviseren. Het feit dat je de lijn van je verhaal bij de hand hebt, geeft de rust om op een vraag in te gaan, in te gaan op iets dat plotseling gebeurt of een zijstap te maken die je opeens te binnen schiet. Met een spiekbriefje heb je de volgende stap in je verhaal gewoon bij de hand en kan je beter contact met de zaal maken.

Klein hulpmiddel

In mijn presentatietrainingen komt de vraag naar werken zonder spiekbriefje vaak terug. “Ik wil het uit mijn hoofd kunnen. Kan jij me dat leren?” Ik stel dan vaak een wedervraag. “Waarom wil je het uit je hoofd kunnen?” “Dat ziet er goed uit” of “Ik vind dat dat zo hoort.” is dan vaak het antwoord. En als ik vraag wat ze liever hebben: een inhoudelijk sterk verhaal of een spreker die er weliswaar goed uitziet, maar van alles is vergeten of warrig vertelt dan is het antwoord snel gevonden. Als je goed bent in het onthouden van lange stukken tekst en je kunt het uit je hoofd, ga je gang. Maar als je een klein hulpmiddel nodig hebt, is daar niks op tegen.

Belangrijk bij het maken van een spiekbriefje. Drie dingen.

Na het presentatie maken komt het spiekbriefje maken. En daarbij zijn een paar dingen heel belangrijk:

1-Maak je spiekbriefje zelf. Ook als je het presentatie maken hebt uitbesteed, heb je een eigengemaakt spiekbriefje nodig. Het maken van het briefje kan een belangrijk onderdeel zijn van een goede voorbereiding en het geeft je de kans om de dingen die jij belangrijk vindt eruit te lichten.
2-Schrijf geen letterlijke zinnen op je briefje. Gebruik steekwoorden en kernwoorden zodat je niet geneigd bent om ‘uit eigen werk te gaan citeren’. Een spreker is immers iets anders dan een voorlezer.
3-Als je losse kaartjes gebruikt, nummer dan je kaartjes. Het lijkt een detail, maar je zal zeker niet de eerste zijn die vlak voor zijn verhaal zijn kaartjes laat vallen. Bij genummerde kaartjes (ook als het er maar een paar zijn), heb je dat snel weer in orde gemaakt.

Goed voorbereiden, belangrijk bij een presentatie maken

Het maken van een spiekbriefje (in welke vorm dan ook) hoort bij een goede voorbereiding van een spreker. Het voorkomt dat je met je mond vol tanden komt te staan en het voorkomt ook dat je met je uitgeschreven tekst voor de zaal staat om ‘uit eigen werk te citeren.’ En wie zichzelf en zijn publiek serieus neemt, bereidt zich goed voor. Zodat je in het moment ruimte hebt om te improviseren en daadwerkelijk in contact met je publiek te gaan.

Echt contact staat niet op een spiekbriefje

En bij dat laatste gaat Trump wat mij betreft toch de fout in. De zin ‘I hear you.’ op het briefje van Trump zegt iets over zijn betrokkenheid bij de mensen die hij toespreekt. Juist zo’n zin zou wat mij betreft niet op een briefje moeten staan. Het briefje zou ervoor moeten zorgen dat Trump een aantal feitelijkheden niet vergeet en de rust heeft om echt te luisteren. Niet omdat het op zijn briefje staat, maar omdat hij mensen echt wil horen.

De presentatietraining Beter Presenteren voor professionals leert je een presentatie maken en houden. De volgende editie is op 29 maart in Amersfoort. De inschrijving is geopend.