Na de verkiezingen breekt altijd een onzekere tijd aan. Partijen die voor de verkiezingen nog volop zochten naar onderlinge verschillen, moeten in de coalitieonderhandelingen ineens gaan zoeken naar de overeenkomsten en naar onderwerpen waarop ze met elkaar kunnen samenwerken. En dat is voor velen een behoorlijke omschakeling.
Mijn basis is improvisatie en vanuit die gedachte bevalt het denken in overeenkomsten me meer dan het denken in verschillen. In impro gaat het immers juist om de overeenkomsten en de mogelijkheden die we in elkaars aanbod kunnen vinden.
De volgende vijf improvisatie-afspraken zijn voor de coalitieonderhandelingen misschien een goed uitgangspunt.
1. Zoek naar mogelijkheden. Zeg Ja en…
Zoek in dingen die de ander zegt naar de mogelijkheden die ze bieden voor samenwerking, niet naar de onmogelijkheden. Ga juist met elkaar in gesprek over wat je goed vind in het standpunt van de ander en laat je eens verrassen door een ander gezichtspunt. Uitgangspunt bij de coalitieonderhandelingen is dat je liever verrast wil worden dan gelijk krijgt en dat levert vaak verhelderende standpunten op.
Wil je winnen of liever creëren, dat is de vraag die je je als onderhandelaar steeds moet stellen.
2. Gun iemand de winst. Laat de ander stralen
Zet je ego aan de kant en kijk hoe je de ander kunt helpen bij het uitwerken van de uitgangspunten die voor hem of haar heel belangrijk zijn. En komt iemand met een goed idee dat de moeite van het onderzoeken waard is en dat uiteindelijk ook de eindstreep haalt, wees dan ook zo ruimhartig om de ander de credits daarvoor te geven. Waardeer je gesprekspartner om de gedrevenheid, de ideeën en andere gezichtspunten en brand elkaar niet af. Kortom: geef de ander het gevoel dat je elkaar waardeert en er in de coalitieonderhandelingen niet op uit bent om elkaar pootje te haken.
3. Ga er open in. Plan niet meer dan nodig.
Maak zo min mogelijk plannen vooraf. Ga er open in en kijk wat zo’n open houding oplevert. Ik woon in Amersfoort en daar hebben vier partijen een gelijk aantal zetels en samen een meerderheid. Mocht het tot die samenwerking komen (wat op basis van de verkiezingsuitslag logisch zou zijn) dan heeft iedereen een even grote stem in het geheel. En dan zou niemand bang hoeven zijn om straks overvleugeld te worden door een andere partij. Je kunt dus zonder al teveel plannen en op basis van gelijkwaardigheid de coalitieonderhandelingen in gaan en kijken waar je uitkomt. Als je vooraf teveel in je hoofd vastlegt, zou je weleens een goed idee van de ander kunnen missen. Verlaat je tunnel, hanteer voor jezelf heldere uitgangspunten en ga er vervolgens open in.
4. Denk vrij. Fouten maken mag.
Brand elkaar niet af als iemand een slecht idee heeft of een onhaalbaar plan op tafel legt. Laat elkaar vrij om af en toe in een brainstorm tijdens gesprekken iets doms te zeggen en ga iemand dan geen verwijten maken dat met zulke domme ideeën er nooit iets bereikt kan worden. Een slecht idee kan door de toevoeging van iets anders zomaar ineens een uitweg bieden uit een lastige kwestie. Of iets goed of fout is, volgt vooral uit wat erop volgt. Kijk maar eens hoe Miles Davis omgaat met een fout piano-akkoord van Herbie Hancock. (dank Remko van der Drift voor het filmpje)
5. Maak plezier. Blijf Playful.
Maak het leuk met elkaar. Zorg voor ontspanning en plezier tijdens en na de coalitieonderhandelingen. Begin gesprekken met een leuke werkvorm of oefening of vertel elkaar af en toe een leuk verhaal. En relativeer. Denk ook eens aan het belang voor de stad als je tot op de komma nauwkeurig iets zit door te werken en vraag je in alle eerlijkheid af of dit wel zo relevant is. En als dat niet zo is, lach er hartelijk om en laat het los. Kortom: maak van die formatie een leuk spel dat je met elkaar speelt en waarin je met creativiteit en vrolijkheid verder komt dan met chagrijn en bikkelharde onderhandelingen.
Improvisatie
Als sinds ik met improvisatie begon (nu zo’n 20 jaar geleden) heb ik geleerd dat improvisatie van de meest onmogelijke situaties, schitterende verhalen kan maken. Maar dat gaat nooit vanzelf. Dat vraagt commitment van alle spelers en een aantal harde uitgangspunten in de samenwerking. Ik ben ervan overtuigd dat meer improvisatievaardigheden bij de coalitieonderhandelingen tot prachtige coalitieakkoorden kan komen.
Als politici dat maar echt willen.
Toepassen van de improvisatievaardigheden, ook buiten de politiek, kan je leren in de training Meer improvisatie in je organisatie.
